කා ගේ ජයග්‍රහණයක්‌ ද?
ඉහළ කොත්මලේ ජල විදුලි ව්‍යාපෘතිය පසුගිය ජුලි මස 14 වැනි දින ජනාධිපතිවරයා විසින් නිල වශයෙන් විවෘත කරන ලදී. මේ යටතේ තලවාකැලේ නගරයට නුදුරින් කොත්මලා ඔය හරහා මීටර 35.5ක උසකින් හා මීටර 180ක් පමණ දිගකින් යුක්‌ත වේල්ලක්‌ තනා ඇති අතර වර්ග කිලෝමීටර් 0.25ක පමණ ප්‍රදේශයක්‌ පුරා පැතිර ඇති ජලාශයක්‌ ද ඉදි කර තිබේ. එහි සිට කිලෝමීටර් 13ක් පමණ දිගු උමගක්‌ ඔස්‌සේ හරවා යවන ජල කඳ භාවිතයෙන් නියම්ගම්දොර ප්‍රදේශයේ පිහිටි විදුලි බලාගාරයේ දී මෙගවොට්‌ 75 ප්‍රමාණයේ විදුලිජනක දෙකක්‌ මඟින් විදුලිය නිපදවනු ලැබේ. ඉන් පිට වන ජලය එක්‌ වන්නේ කොත්මලේ ජලාශයටයි.මේ අනුව ඉහළ කොත්මලේ ජල විදුලි බල ව්‍යාපෘතියෙන් ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට මෙගාවොට්‌ 150ක පමණ ධාරිතාවක්‌ අලුතෙන් එක්‌ වී තිබේ. මෙය පුනර්ජනනය කළ හැකි විදුලි ප්‍රභවයක්‌ වන නිසා වර්තමානයේ දී ඉතා වැදගත් වේ. ඒ අද අප මුහුණ දී ඇති විදුලි අර්බුදය නිසා ය. අපේ රටේ ජල විදුලිබල නිෂ්පාදනය අඩු වන විට ඒ හි`ගය පියෑවීම සඳහා තාප විදුලි බලාගාර මඟින් විදුලිය නිපදවීමට විදුලිබල මණ්‌ඩලයට සිදු වේ. මෙය විදුලිබල මණ්ඩලයේ පාඩුව ඉහළ නංවන අතර රටේ ආර්ථිකයට ද පාඩු සිදු කරයි. කෙසේ වෙතත් මෙරට ඉදි කළ හැකි විශාල ප්‍රමාණයේ ජල විදුලි බලාගාර අතරින් අවසන් බලාගාරය ඉහළ කොත්මලේ වේ.
ඉහළ කොත්මලේ ජලවිදුලි යෝජනා ක්‍රමයේ ඉදිකිරීම් කටයුතු ආරම්භ කරන ලද්දේ 2006 වර්ෂයේ දී ය. මූල්‍යාධාර සොයා ගැනීමේ සිට ගත හොත් එය ඉදි කිරීමට වසර දහයක පමණ කාලයක්‌ ගත වී තිබේ. එහෙත් සත්‍ය වශයෙන් ඉහළ කොත්මලේ ප්‍රදේශයේ ජල විදුලි බලාගාරයක්‌ පිහිටුවීම පිළිබඳ අදහසට වසර හතළිස්‌ පහක පමණ අතීතයක්‌ තිබේ.
ඉහළ කොත්මලේ ව්‍යාපෘතියේ 'පරිණාමය'
මේ බලාගාර ව්‍යාපෘතියේ ආරම්භය සිදු වන්නේ 1968 දී පමණ ලෝක ආහාර හා කෘෂිකර්ම සංවිධානය මහවැලි සංවර්ධනය සඳහා පිළියෙල කළ සැලැස්‌මේ මේ ප්‍රදේශයේ වේලි ඉදි කළ හැකි ස්‌ථාන කිහිපයක්‌ හ`දුනා ගැනීමත් සම`ග ය. කෙසේ වෙතත් මහවැලි සැලැස්‌මේ ඒවා ඇතුළත් නො වී ය. ඉන් අනතුරුව 1985-1987 අතර කාලයේ දී සිදු කරන ලද ශක්‍යතා අධ්‍යයනයකින් පසු කැලිඩෝනියා ජලාශය හා තලවකැලේ ජලාශයක්‌ සාධ්‍ය ව්‍යාපෘති ලෙස යෝජනා කර තිබේ. කැලිඩෝනියා ජලාශ ව්‍යාපෘතිය මීටර 70ක් උස්‌ වේල්ලකින් යුක්‌තව ඉදි කිරීමට සැලසුම් කර තිබූ අතර හා එහි දී තැනීමට නියමිත වූ ජලාශය වර්ග කිලෝමීටර් 2.25ක් පමණ වපසරියකින් යුක්‌ත විය. තලවකැලේ ජලාශය මීටර් 20ක් පමණ උස්‌ වේල්ලකින් සමන්විතව ඉදි කිරීමට යෝජනා කර තිබූ වර්ග කිලෝමීටර් 0.4ක් පමණ විශාල ජලාශයක්‌ ද තැනීමට නියමිත විය. කැලිඩෝනියා ව්‍යපෘතිය යටතේ පවුල් 2,500ක් පමණ ද, තලවාකැලේ ව්‍යාපෘතිය යටතේ පවුල් 200ක් පමණ ද, අවතැන් විය හැකි බව එවකට පැවැති දත්ත අනුව ගණන් බලා තිබිණි. ඒ කෙසේ වෙතත් මේ ශක්‍යතා අධ්‍යයනය ද පරිසරය හා නැවත පදිංචි කිරීම් සම්බන්ධව ප්‍රමාණවත් නො වන බව පෙන්වා දී තිබිණි. විශේෂයෙන් කැලිඩෝනියා ජලාශ යෝජනාවෙන් පරිසරයට හා ජනතාවට සිදු වන හානිය විශාල විය.
මේ අතරින් තලවාකැලේ පිහිටුවීමට නියමිත ජලාශය පිළිබඳව 1994 සැප්තැම්බර් මාසයේ දී විදුලිබල මණ්‌ඩලය පරිසර බලපෑම් තක්‌සේරු වාර්තාවක්‌ සකස්‌ කරන ලදි. එහි දී ව්‍යාපෘතියෙන් අවතැන් වන ජනතාව නැවත පදිංචි කරවීම හා දියඇලිවලට සිදු වන සෞන්දර්යාත්මක හානිය ප්‍රධාන බලපෑම් සේ දක්‌වා තිබේ. මෙය බෙහෙවින් විවේචනයට ලක්‌ විය. මේ නිසා පරිසර බලපෑම් තක්‌සේරු වාර්තාව මත ව්‍යාපෘතියට අනුමැතිය දීම මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය කිහිප වතාවක් ම ප්‍රතික්‌ෂේප කළේ ය. එහි උපදෙස්‌ මත විකල්පයක්‌ ලෙස 1996 සැප්තැම්බර් මාසයේ දී ඉදිරිපත් කරන ලද යොක්‌ස්‌µර්ඩ්/ලි`දුල ව්‍යාපෘතිය සඳහා ද තක්‌සේරු වාර්තාවක්‌ සකස්‌ කරන ලද අතර භූ විද්‍යාත්මක තත්ත්ව හා ප්‍රායෝගික නො වන බව දක්‌වා පෙන්වා දෙන ලදි.
මේ නිසා ව්‍යාපෘති යෝජනාව තීරණයක්‌ නොමැති ව ඇදී ගියේ ය. 1998 දී මේ ව්‍යාපෘතියට යම් යම් කොන්දේසි සහිතව පරිසර අමාත්‍යාංශය ලබා දුන් අනුමැතියට එරෙහි ව පරිසර පදනම අධිකරණයේ පැමිණිලි කළේ ය. එහි දී ඇති කර ගත් එක`ගතා මත ව්‍යාපෘතියට 2000 වර්ෂයේ දී පරිසර හා වනසම්පත් අමාත්‍යාංශයේ අවසර ලැබේ. ජාතික පාරිසරික පනතේ ප්‍රතිපාදන මත 2003 අංක 1283/19 දරන ගැසට්‌ නිවේදනය මඟින් ප්‍රකාශිත 'ජාතික පාරිසරික (ඉහළ කොත්මලේ ජලවිදුලි ව්‍යාපෘතිය - නිරීක්‌ෂණ) නියෝග' මඟින් පාරිසරික බලපෑම් පිළිබඳව කටයුතු කළ යුතු ආකාරය දක්‌වා තිබේ. 2002 දී අවශ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපාදන සපයාගන්නා ලද අතර ව්‍යාපෘතියේ ඉදිකිරීම් කටයුතු ආරම්භ වන්නේ 2006 දී පමණ ය.
ඉහළ කොත්මලේ ජලවිදුලි බලාගාර ව්‍යාපෘතිය සාර්ථක ව්‍යාපෘතියක්‌ ලෙස දක්‌වා තිබේ. අපට පෙනෙන ආකාරයට නම් මෙය පරිසරයේත්, ජනතාව ගේත්, විදුලිබල සැපයුමේත් කිසියම් ජයග්‍රහණයකි.
පාරිසරික බලපෑම් අවම කිරීම
මේ ව්‍යාපෘතියේ මුල් සැලසුම් නිසා සිදු වන්නට තිබූ විවිධ පාරිසරික ගැටලු මේ ව්‍යාපෘතිය නිසා වළක්‌වා ගැනීමට හෝ අවම කර ගැනීමට හැකි වී තිබේ. එය පාරිසරික වශයෙන් යම් ජයග්‍රහණයක්‌ සේ සැලකිය හැකි ය. මෙහි දී වැදගත් වන කරුණ වන්නේ ජාතික පාරිසරික පනත යටතේ මේ ව්‍යාපෘතියට අදාළව 2003 වර්ෂයේ දී නියෝග කිහිපයක්‌ නිකුත් කිරීම වැදගත් සන්ධිස්‌ථානයකි.
තලවාකැලේ ප්‍රදේශය ආශ්‍රිතව පිහිටා ඇති සංචාරක ආකර්ෂණයක්‌ ඇති දිය ඇලි අතරින් හතකට පමණ මේ ව්‍යාපෘතියෙන් බලපෑමක් ඇති විය හැකි මට්‌ටමක තිබිණි. ඒ අතරින් වැඩි ම බලපෑමක් ඇති විය හැකි ව තිබුණේ ශාන්ත ක්‌ලෙයාර්, ඩෙවොන් හා රම්බොඩ යන දිය ඇලිවලට ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් ජලාධාර ප්‍රදේශය ශාන්ත ක්‌ලෙයාර් දියඇල්ලේ 98%කින් ද, ඩොවොන් ඇල්ලේ 87%කින් ද අඩු වීමට නියමිත ව තිබිණි. ජලය ලබා ගැනීමෙන් තවත් දිය ඇලිවලට ද මෙවැනිම බලපෑම් ඇති වීමට නියමිත විය. එහෙත් ගත වූ කාලයේ දී ඇති වූ වෙනස්‌කම් නිසා මේ දියඇලි රැසක්‌ ආරක්‌ෂා කර ගැනීමට හැකි වී තිබේ. පෙර සඳහන් 2003 ගැසට්‌ නිවේදනයෙන් ද මේ පිළිබඳව ප්‍රතිපාදන සපයා දී තිබේ. ඊට අනුව ශාන්ත ක්‌ලෙයාර් දිය ඇල්ල සඳහා ජලය ඝන මීටර් 18000ක් ද ඩොවොන් දිය ඇල්ල සඳහා ඝන මීටර් 47250ක පමණ ජල ප්‍රමාණයක්‌ ද දෛනිකව ජලාශයෙන් මුදා හළ යුතු වේ. මේ අනුව අවසානයේ ඉහළ කොත්මලේ ජලවිදුලි ව්‍යාපෘතියෙන් සැලකිය යුතු බලපෑමකට ලක්‌ වන්නේ ශාන්ත ක්‌ලෙයාර් දිය ඇල්ල පමණක්‌ බව පෙනේ. ඒ අනුව දියඇලි රැසක්‌ පවත්වා ගත හැකි වීම එක්‌තරා ජයග්‍රහණයකි. දිය ඇලිවල සෞන්දර්යය හා සංචාරක කර්මාන්තය පසෙක තැබුව ද මේ දිය ඇලි රැක ගැනීමේ පාරිසරික වැදගත්කම් බොහෝ ය.
මේ ව්‍යාපෘතිය ප්‍රමාද වීම නිසා ඇති වූ සුවිශේෂ ජයක්‌ ද තිබේ. ඒ 19 වැනි සියවසේ මැද භාගයේ දී සොයාගත් Ravana politissima නම් ශ්‍රී ලංකාවට ආවේණික ගොලුබෙල්ලා, ඉන්පසුව නැවත වාර්තා වන එක්‌ ප්‍රදේශයක්‌ මේ ප්‍රදේශය වීම නිසා ය. ජලාශ ප්‍රදේශයේ ජීවත් වූ මේ ජීවී ගහනය වෙනත් ප්‍රදේශයකට පරිස්‌ථාපනය කිරීමට ද කටයුතු කර ඇති බව වාර්තා වේ. මුල් ව්‍යාපෘතිය ඒ අයුරින් ම 1990 දශකයේ දී ක්‍රියාත්මක වූයේ නම් මේ පිළිබඳව නො දැන ම එම ගහනය අපට අහිමි වන්නට ඉඩක්‌ තිබිණි.
එසේ ම මින් පෙර ඉදි කිරීමට යෝජනා කර තිබූ විශාල පරිමාණයේ ජලාශය තැනුවේ නම් මේ ප්‍රදේශයේ පාරිසරික වශයෙන් මීට වඩා විශාල වෙනස්‌කම් සිදු වීමට ඉඩ තිබූ නිසා පොකුණක්‌ ලෙස හ`දුන්වන වර්තමාන ජලාශය ද පාරිසරික වශයෙන් යහපත් ජයග්‍රහණයකි.
ජනතාවට සිදු වන බලපෑම්
මේ ව්‍යාපෘතිය නිසා අවතැන් වන පිරිස්‌ හා ඒ හා සම්බන්ධ දේශපාලන හා සමාජයීය ගැටලු ද මේ ව්‍යාපෘතිය ප්‍රමාද වීම සඳහා හේතු විය.
1994 පරිසර බලපෑම් තක්‌සේරු වාර්තාවට අනුව නැවත පදිංචි කිරීමට සිදු වන්නේ පවුල් 432කි. කෙසේ වෙතත් ව්‍යාපෘතිය ක්‍රියාත්මක වන විට ජනාවාස නවයක පදිංචි ව සිටි පවුල් 497ක් ස්‌ථාන හයක පමණ නැවත පදිංචි කර තිබේ. අතීතයේ මෙන් මේ 'සංවර්ධන අනාථයන්' ගේ ගැටලු අමතක කර ඔවුන් හුදකලා කොට දමා නොමැති අතර ඔවුන්ට අත්‍යවශ්‍ය (හා බොහෝ විට වඩා හොඳ තත්ත්වයේ) පහසුකම් සහිත නිවාස ද ලැබී තිබේ. ඔවුන් තම පරිසරයෙන් බොහෝ ඈත ප්‍රදේශයක නො ව තමන් වාසය කළ ප්‍රදේශයට ආසන්න ප්‍රදේශවල ම නැවත පදිංචි කිරීම විශේෂයකි. වෙනත් යටිතල පහසුකම් ද සපයා දී තිබේ.
පෙර සඳහන් කර තිබූ පරිදි ඉදි කිරීමට නියමිත ව තිබූ කැලිඩෝනියා ජලාශය වැනි විශාල පරිමාණයේ ජලාශයක්‌ තැනුවේ නම් වැඩි පවුල් ප්‍රමාණයක්‌ අවතැන් වීමට ඉඩ තිබූ අතර ප්‍රදේශයේ පිහිටා තිබූ තේ වගාබිම් හා තවත් බොහෝ යටිතල පහසුකම් ද අහිමි වීමට ඉඩක්‌ පැවතිණි. එහෙත් වර්තමාන ජලාශයෙන් බරපතළ තත්ත්වයේ හානියක්‌ සිදු වී නැත.
විදුලිබල ජනනයේ වැදගත් පියවරක්‌
ජල විදුලිබලයේ ඇති අවශ්‍යතාව අපි මේ ලිපියේ මුලින් ම පෙන්වා දුනිමු. ඉහළ කොත්මලේ ඉදිකිරීමට නියමිත ව තිබූ බලාගාරයෙන් ගිගාවොට්‌ පැය 575ක් නිෂ්පාදනය කරන්නට නියමිත ව තිබුණ ද, දැන් නිපදවනු ලබන්නේ ගිගාවොට්‌ පැය 409ක් පමණකි. ඊට හේතුව පාරිසරික කරුණු පිළිබඳව සැලකිල්ලට ගැනීම නිසා සිදු කරන ලද වෙනස්‌කම් ය. පාරිසරික වශයෙන් ලැබී ඇති වාසි හා ප්‍රයෝජන සම`ග සංසන්දනය කර සැලකීමේ දී සාධාරණ බවක්‌ අපට නම් සිතේ.
රටේ විදුලි ජනනය ඉහළ නැංවීමට සිදු ව ඇති එක්‌ හේතුවක්‌ වන්නේ අපේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ඉහළ ගොස්‌ තිබීම ය. පුරවැසියන් ලෙස අප අප ගේ පාරිසරික වගකීම් කෙතරම් දුරට ඉටු කර තිබේ ද යන්න පෙනෙන එක්‌ නිර්නායකයක්‌ වන්නේ බලශක්‌ති සංරක්‌ෂණයේ ලා අප දක්‌වන උනන්දුවයි. පාරිසරික කරුණු පිළිබඳ සැලකිල්ලක්‌ දක්‌වන පිරිස්‌ ලෙස අප අප ගේ ඒක පුද්ගල බලශක්‌ති පරිභෝජනය අඩු කිරීමට තවදුරටත් පියවර ගත යුතු බව අපේ හැ`ගීම ය. අපේ සම්පත් පරිභෝජනය තිරසාර විය යුතු ය.
මේ ව්‍යාපෘතියේ අතීතය දෙස සැලකිල්ලෙන් බැලීමේ දී අදාළ බලධාරීන් පරිසරය හා අවතැන් වන ජනතාව පිළිබඳව මුලසිට ම වැඩි සැලකිල්ලක්‌ දැක්‌වූයේ නම් ව්‍යාපෘතිය මීට වඩා කලින් ඉදි කර නිමා කළ හැකි ව තිබිණි. එසේ වූයේ නම් විදුලිබල මණ්‌ඩලය අද ලබන අතිවිශාල පාඩුව තරමක්‌ හෝ අඩු කරගැනීමට ද හැකියාව තිබිණි.
තිරසාර සංවර්ධනයක්‌ සඳහා අපේ රටට අවශ්‍ය ව ඇත්තේ මෙයයි. අවශ්‍ය ව ඇත්තේ පරිසර සංරක්‌ෂණය ද සිදු කරමින් අවශ්‍ය විදුලිබල ජනනය ද සිදුකිරීම ය. අවශ්‍ය වන්නේ වඩා තිරසර විස`දුමකට එළැඹීම ය. ඕනෑ ම සංවර්ධන කටයුත්තක්‌ සඳහා මෙය යොදාගත හැකි ය. පරිසර හා ජනතා හිතකාමී පියවර ගැනීම රටක සංවර්ධනයක්‌ සඳහා අත්‍යවශ්‍ය ය.
Thanks for,
www.vidusara.lk
මේ අධිවේගී මාර්ගයේ ඇති ගමනාගමනයේ දී විචලතාව අඩු ලක්‌ෂණය, දුම්රිය මාර්ග සහ පෙර කලෙක පැවති ට්‍රෑම් කාර් මාර්ග පද්ධතීන්හි ද අන්තර්ගත විය. එනමුත් එම මාර්ග පද්ධති භාවිත කෙරුණේ පොදු ප්‍රවාහන සේවා සඳහා පමණි. අධිවේගී මාර්ග ඉදි කිරීමෙන් පෞද්ගලික වාහන මෙන්ම පොදු ප්‍රවාහන වාහන සඳහා ද එලෙස ගමන් කිරීමට ඉඩ සැලසී ඇත. වර්තමාන දුම්රිය මාර්ගයන්හි ද ගමනාගමනයේ දී මහාමාර්ගයන්ට වඩා විචලතාව අඩු වුව ද, දුම්රිය ගමනාගමනයේ දී ගත වන කාලය තවමත් සම මට්‌ටමක ඇත්තේ තවමත් අවේගී දුම්රිය මාර්ග මෙරටට ඉදි වී නොමැති හෙයිනි. අධිවේගී දුම්රිය මාර්ග ඉදි කිරීමේ දී දුම්රිය ම`ගට හරස්‌ වන්නා වූ පාරවල් ම`ගහැරෙන පරිදි ඒවා ඉදි විය යුතු අතර, එම අධිවේගී දුම්රිය මාර්ගයන් ඉදි කෙරෙන තාක්‌ෂණයේ ද යම් වෙනස්‌කම් ඇත.
ලොව සියලු ම දෙනා කුතුහලයෙන් අළලමින් හා අභ්‍යවකාශ ඉතිහාසයේ සන්ධිස්‌ථානයක්‌ සනිටුහන් කරවමින් ගමනේ යෙදුණු 'කුතුහලයේ යානය' සිය ගමනාන්තය කරා ළඟා වී ඇත. එනම් නාසා ආයතනය විසින් අභ්‍යවකාශගත කෙරුණු අති නවීනතම පර්යේෂණ රොබෝව කියුරියොසිටි රෝවරය (Curiosity Rover) අගෝස්‌තු මස හය වැනි දා ශ්‍රී ලංකාවේ වේලාවෙන් පෙ. ව. 11ට පමණ අඟහරු ග්‍රහයා වෙත ළඟා විය. 
එසේ ම ශ්‍රීමත් හොයිල් සහ මහාචාර්ය වික්‍රමසිංහයන් විසින් 1970 දශකයේ දී කරන ලද යෝජනාවලින් අයිස්‌ හා ජලයෙන් සුසැදි වල්ගාතරු ම`ගින් නිරන්තරයෙන් ක්ෂුද්ර ආකාරයේ ජීවය අභ්‍යවකාශය හරහා ප්‍රවාහනය කෙරෙන බව අවධාණය වී ඇත. මේ අනුව මහාචාර්ය වික්‍රමසිංහයන් කියා සිටින්නේ පළමුවෙන් ම ජීවය පිටසක්‌වළින් පෘථිවිය වෙත පැමිණියේ නම්, එලෙස ම අපේ සෞරග්රහ මණ්ඩලයේ වෙනත් ග්‍රහලෝක කරා ද, වෙනත් සෞරග්රහ මණ්‌ඩලවලට අයත් ග්‍රහලෝක කරා ද, වෙනත් චක්‍රාවාට (Galaxy) කරා ද මේ ජීවය ව්‍යාප්ත ව තිබීමේ හැකියාව බැහැර කළ නොහැක්‌කක්‌ බවය.